'Het zelfherstellend vermogen van je lijf'

Wat het is, hoe het werkt en hoe jij het kunt ondersteunen

Ons lichaam beschikt over een ongelooflijk vermogen: het vermogen om zichzelf te herstellen. Een wond die geneest, een verkoudheid die overgaat, een emotionele schok die langzaam verzacht — het zijn allemaal voorbeelden van hoe ons systeem voortdurend zoekt naar balans.

Toch vergeten we dat vaak of staan we er niet echt bij stil. We zien ons lichaam soms als iets wat ‘gerepareerd’ moet worden, in plaats van iets dat zichzelf kan helen — mits we het de juiste omstandigheden geven.

In dit artikel leg ik uit wat het zelfherstellend vermogen van het lichaam is, hoe het werkt, en wat jouw invloed daarop is – zowel positief als negatief.

🩺 Wat bedoelen we met het zelfherstellend vermogen?

Het zelfherstellend vermogen is het natuurlijke proces waarmee je lichaam, geest en zenuwstelsel werken aan het behouden van een gezonde balans. Het werkt (geheel autonoom) aan herstellen, opruimen, opbouwen en verwerken. Het is het ingebouwde systeem dat voortdurend aan het bijsturen is — op fysiek, emotioneel en mentaal niveau — om jou zo optimaal mogelijk gezond te houden.

Een paar voorbeelden:

• Het genezen van wonden.

• Je immuunsysteem schakelt in bij het bestrijden van een infectie.

• Je hartslag daalt vanzelf na stress.

• Je ademhaling past zich aan bij rust of inspanning.

• Je emoties komen en gaan, waardoor spanning ontlaadt.

Het is geen magisch proces, maar een biologisch, neurologisch en energetisch samenspel van systemen die continu met elkaar communiceren.

⚙️ Hoe werkt het zelfherstellend vermogen?

Centraal in dit proces staat je autonome zenuwstelsel, dat voortdurend bepaalt of je in de stand van actie (sympathisch) of herstel (parasympatisch) bent. Het is niet zo dat er maar 1 stelsel tegelijk actief kan zijn, het kan ook gecombineerd. Maar het meest actieve zenuwstelsel bepaald wel voor het grootste deel je denken, kijken, voelen en je gedrag.

👉 In de actiestand (sympathisch) gebruikt je lichaam energie: Je hartslag stijgt, spieren spannen zich aan, adrenaline stroomt door je bloed.

👉 In de herstelstand (parasympathisch) bouwt je lichaam energie op en herstelt het van de inspanning, beschadiging of uitdaging: Je ademhaling verdiept, je spijsvertering werkt beter, de stofwisseling is actief, beschadigde cellen worden afgebroken en opgeruimd, nieuwe cellen worden opgebouwd en balansen worden gecontroleerd en hersteld.

Beide standen zijn belangrijk, maar ze moeten elkaar afwisselen. Je lichaam heeft dagelijks momenten nodig waarin de herstelstand actief mag zijn.

En daar gaat het vaak mis in onze moderne wereld: we blijven te lang en te veel ‘aan’.

⚠️ Wat belemmert het zelfherstellend vermogen?

Het lichaam wil altijd richting balans, maar er zijn factoren die dat proces verstoren of vertragen:

1. Chronische stress

   Als je zenuwstelsel voortdurend alert en actief blijft, krijgt het lichaam onvoldoende de kans om te herstellen. Stresshormonen blijven actief en dat onderdrukt je immuunsysteem en herstelprocessen.

   
   

2. Onvoldoende rust of slaap

   Tijdens rustmomenten en slaap worden cellen hersteld, hormonen gereguleerd en je brein opgeschoond. Te weinig rustmomenten en slaap = te weinig herstel. En het is een misvatting dat alleen slaap voldoende zou zijn...je hebt overdag ook herstelmoment(jes) nodig om een gezonde balans te behouden.

   
   

3. Onderdrukte emoties

   Emoties die niet worden gevoeld of verwerkt, zetten zich vast in het lichaam en houden spanning in stand.

   
   

4. Verkeerde voeding of overprikkeling

   Suiker, cafeïne, schermen, spanning, actie of lawaai stimuleren het sympathische stelsel en houd je actief.

   
   

5. Negatieve overtuigingen

   Gedachten als “ik moet (nog even) doorgaan”, "ik doe het/ben niet goed genoeg" of “Ontspanning kan als ik klaar ben” beïnvloeden ook je fysiologie. De manier waarop je denkt heeft (veel) invloed op de activering van je autonome zenuwstelsels.

   
   

🌞 Wat ondersteunt het zelfherstellend vermogen?

Gelukkig kun je heel veel doen om je natuurlijke herstelkracht te stimuleren.

1. Creëer rustmomenten

Zorg dat je zenuwstelsel regelmatig de kans krijgt om te schakelen naar de herstelstand. Dat kan tijdens een langere pauze (30-60 minuten), maar ook al tijdens kleine breaks (5-30 minuten).

• Adem langzaam en diep uit

• Ga even naar buiten

• Luister naar rustgevende muziek

• Neem kleine micropauzes

2. Vertraag

Rustige beweging (wandelen, rekken, yoga, fietsen) zorgt dat afvalstoffen worden afgevoerd en spanning loslaat. Wanneer je het erg druk hebt of de situatie is hectisch, kan het helpen om een fractie te vertragen in alles wat je doet. Niemand zal dat merken, maar jouw autonome zenuwstelsel wel! Dan stimuleer je toch ook je parasympathische stelsel iets (naast dat je sympathische stelsel toch al heel actief is), zodat je beter in staat blijft helder te denken en bewust te handelen.

3. Vind slaap heel belangrijk!

Een vast slaapritme en een rustige avondroutine zijn essentieel. Vermijd onrust en spanning voor het slapen gaan (zeker in het laatste uur voordat je wilt slapen). Er wordt vaak gewaarschuwd voor schermgebruik, maar daarbij ligt het er ook wat je op die schermen doet. In het uur voordat je gaat slapen wil je vooral je parasympathische stelsel activeren (en niet je sympathische stelsel...want die houd je wakker). Maar het sfeervol, rustig en iets donkerder in huis en ontspan. Dat zijn mooie stimulansen voor je parasympathische stelsel en daarnaast signalen voor je lijf om de slaap te gaan voorbereiden (je hormoon balans moet daar namelijk voor aangepast worden en daar heeft je lijf wel even tijd voor nodig).

4. Voed jezelf — letterlijk en figuurlijk

Eet voedzaam, drink voldoende water, en geef jezelf ook mentale voeding: natuur, stilte, verbinding. Af en toe snoepen of ongezonder mag best, het gaat om de balans. Hier zou de 80:20 regel voor je kunnen werken. 80% van wat je doet, eet, drinkt is gezond voor je, dan is het niet zo'n probleem als 20% dat niet is.

5. Luister naar je lichaam

Herstel begint bij luisteren. Voel je spanning, pijn of vermoeidheid? Zie het niet als tegenwerking, maar als een signaal dat je systeem even aandacht nodig heeft.

6. Zoek co-regulatie

We helen niet in isolatie en de mens is geen solitaire diersoort. Een goed gesprek, een arm om je heen, een gezelschapsspelletje, samen een filmpje kijken, therapie of coaching kan je zenuwstelsel helpen om weer veiligheid te ervaren. En gevoel van veiligheid en comfort stimuleert je parasympathische zenuwstelsel, wat dus ook herstel en groei stimuleert.

💛 De invloed van jouw houding

Je kunt je zelfherstellend vermogen niet forceren (het werkt namelijk autonoom), maar wel beïnvloeden (zowel positief als negatief). Het vraagt niet om perfect gedrag, maar om een vriendelijke, bewuste houding naar jezelf.

• Wanneer je jezelf rust gunt, activeer je herstel.

  
  

• Wanneer je mild bent bij spanning, geef je ontspanning ruimte.

  
  

• Wanneer je kiest voor voeding, beweging en verbinding, geef je jouw systeem wat het nodig heeft om te kunnen doen wat nodig is.

🌿 Tot slot

Het zelfherstellend vermogen is geen mysterie — het is een van de meest natuurlijke krachten die je bezit. Maar het kan pas zijn werk doen als jij het de kans geeft. Soms betekent dat: minder doen. Vaker voelen. En leren vertrouwen dat jouw lichaam weet wat het nodig heeft.

Want heling is niet iets wat je maakt — het is iets wat je toelaat en ondersteunt. 🌱

👉 Wil je leren hoe je jouw zenuwstelsel beter kunt reguleren en je zelfherstellend vermogen kunt activeren? Als psychodynamisch therapeut en vitaliteitscoach help ik je om opnieuw contact te maken met je lichaam, je energie en je innerlijke balans.

Neem gerust contact op via www.praktijkviamea.nl of mail naar info@praktijkviamea.nl.

Samen werken we aan herstel dat van binnenuit komt.