Het effect van de donkere maanden

Het start meestal rond oktober. De dagen worden steeds korter en donkerder. Waar we in de zomer nog buiten zaten tot laat, trekken we nu eerder naar binnen — letterlijk én figuurlijk. Niet alleen vanwege minder licht, maar het wordt ook kouder en natter (ik bedoel, het is nu eind november en ik loop al een week met een dikke sjaal, winterjas en wanten aan buiten).

Voor de één is deze tijd van het jaar heerlijk: gezelligheid, kaarslicht, warme dekens, rust. Voor de ander voelt het juist zwaar, leeg of vermoeiend. De donkere maanden hebben invloed op ons allemaal, maar hoe die invloed zich uit, verschilt per persoon.

Laten we eens kijken wat er eigenlijk gebeurt in deze periode — in je lichaam, je brein en je energie —en wat je kunt doen om deze tijd van het jaar zo licht en vitaal mogelijk door te komen.

Wat de donkere maanden met je doen

Onze biologische klok en ons interne systeem reageert sterk op licht. Wanneer de dagen korter worden, krijgt je lichaam minder zonlicht binnen. Dat heeft direct effect op je slaap, hormonen, stemming en energie.

Fysiologisch gezien gebeurt er het volgende:

• Minder licht betekent meer melatonine (het slaaphormoon). Daardoor voel je je sneller moe.

• Tegelijk daalt de aanmaak van serotonine, dat kan invloed hebben op je stemming (vandaar dat bij sommige mensen de winterdip in de herfst valt).

• Je lichaam heeft letterlijk meer behoefte aan rust, warmte en voeding.

En dat is logisch — de natuur vertraagt, en dat zouden wij ook moeten doen...

Alleen: onze maatschappij vertraagt niet mee. We blijven presteren, plannen, organiseren, terwijl ons systeem juist wilt vertragen. Daar ontstaat vaak de frictie die je voelt: vermoeidheid, prikkelbaarheid, somberheid of het gevoel dat “alles zwaarder” gaat. En laten we dan ook nog komen in de feestmaanden, heel gezellig, maar vaak ook juist druk.

De positieve kant van de donkere maanden

Toch hebben deze maanden ook iets moois. Het nodigt ons uit tot reflectie, verbinding en verdieping. De rust, de stilte en het gebrek aan prikkels maken het makkelijker om te voelen waar je staat.

• We keren meer naar binnen – letterlijk én emotioneel

• We zoeken verbinding: warmte, gezelschap, samenzijn.

• We creëren geborgenheid: lichtjes, rituelen, zachtheid.

  
  

Waar het in de lente en zomer draait om naar buiten treden, gaat de winter over thuiskomen bij jezelf. Wie dat ritme durft te volgen, merkt vaak dat de donkere maanden juist rust en balans kunnen brengen.

De uitdaging: balans tussen rust en lethargie

Het verschil tussen “vertragen” en “stilvallen” is soms dun. Rust is nodig, maar te weinig prikkels of beweging kan juist neerslachtig maken. Rust betekent ook helemaal niet passief of lichamelijke stilstand. Nee, zie de rust meer in het presteren, plannen, organiseren, dus dat wat je allemaal (intern of extern) aan het doen bent. Rust kan dus ook heel goed wat meer wandelen, op de thee bij elkaar of een dagje sauna zijn.

Wanneer we de rust dan verwarren met bank hangen, krijg je soms juist het tegenovergestelde effect. Je kan daar juist passief van worden, lamlendig of zelfs neerslachtig. We hebben ook beweging en verbinding nodig, juist in deze donkere maanden.

Tips om vitaal te blijven in de donkere maanden

Hier zijn nog wat praktische manieren om je lichaam en geest te ondersteunen:

1. Blijf bewegen (er is geen slecht weer...alleen slechte kleding!)

Daglicht en beweging zijn natuurlijke antidepressiva. Maak elke dag even een wandeling, ook als het bewolkt is. Licht buiten heeft 10x meer effect op je stemming dan binnenlicht.

2. Creëer je eigen licht en warmte

Kaarsen, zachte lampen, warme kleuren — je omgeving heeft invloed op je gemoed. Zorg dat je huis of werkplek prettig aanvoelt. Daarmee stimuleer je je autonome zenuwstelsel ook nog eens op een goede manier! (Zo hebben wij de kerstboom al neergezet, heerlijk die lichtjes en gezelligheid!)

3. Eet voedend in plaats van vullend

Je lichaam vraagt nu om stevig, warm eten. Kies voor seizoensproducten en seizoensrecepten: pompoen, noten, soepen, peulvruchten, stampotten, gebonden soepen, ovenschotels. Tuurlijk mag je ook af en toe genieten van wat lekkers (daar is er ook genoeg van in deze maanden, maar houdt de balans in de gaten... bijvoorbeeld de 80:20 regel).

4. Reguleer je ritme

Sta op en ga slapen rond vaste tijden. Zo blijft je biologische klok beter in balans, ook met minder licht. Sommige mensen vinden een wake-up lamp fijn. Die gaat dan steeds iets feller aan naar mate het ochtend wordt. Of wanneer je wekker gaat even rekken en strekken, even bewegen activeert ons systeem en helpt je wakker worden.

5. Zoek verbinding, maar bewaak je energie

De feestmaanden brengen gezelligheid, maar ook verplichtingen. Zeg ja tegen wat goed voelt, nee tegen wat te veel is. Je mag daar zeker keuzes in maken!

6. Doe een jaarafsluiting en een jaarstart

Neem deze periode ook bewust wat meer tijd voor jezelf. Schrijf, lees, adem, voel. Vraag jezelf af: wat wil ik meenemen naar het nieuwe jaar — en wat mag ik loslaten? Dit is daar een mooi moment voor. Zo schrijf (typ) ik in december altijd een soort terugblik van het jaar voor mezelf en stel ik mezelf doelen voor het komende jaar. Daarin ben ik wel flexibel hoor, maar het helpt me richting te geven en een mogelijk even bewust stil te staan bij mezelf. (ook leuk om ze te lezen van de afgelopen jaren, ik doe dit al heel lang).

Tot slot

De donkere maanden hoeven geen strijd te zijn. Ze zijn een uitnodiging om te vertragen, te voelen en te zorgen voor jezelf.

“De natuur vertraagd in de herfst en winter, maar komt zeker niet tot stilstand. De activiteit is anders ingericht."

Misschien is dat precies wat jij ook nodig hebt: niet het hele jaar door in hetzelfde tempo blijven knallen, maar passend bij jezelf en de periode waarin je zit. Je energie is ook echt anders in de herfst/winter dan in de lente/zomer.

👉 Wil je leren hoe je beter meebeweegt met jouw natuurlijke ritme en energie?

Als psychodynamisch therapeut en vitaliteitscoach help ik je om spanning los te laten, je energie te herstellen en weer balans te vinden.

📍 Praktijk Via Mea – Blokker & Hoorn 🌐 www.praktijkviamea.nl 📩 info@praktijkviamea.nl