EMDR therapie heeft in de afgelopen jaren steeds meer aan bekendheid gewonnen. Ik krijg dan ook steeds meer cliënten die hiernaar vragen. Vaak is dan alleen niet geheel duidelijk. Wat is het? Hoe werkt het? Wanneer kan het worden toegepast? Wat zijn de effecten en resultaten ervan?
Ik begrijp heel goed dat wanneer je denkt dat EMDR therapie voor jou iets zou kunnen betekenen, dat je er eerst meer over wilt weten. In dit stuk ga ik je proberen alle antwoorden te geven! Heb je naar aanleiding van dit stuk nog vragen, mail deze dan gerust naar info@praktijkviamea.nl.
Onze hersenen
Om uit te kunnen leggen wat EMDR is en doet beginnen we met wat informatie over hoe je hersenen informatie binnenkrijgen, opslaan en verwerken. Dit is namelijk ook het 'werkgebied' van de EMDR. In miljoenen jaren van evolutie hebben de hersenen zich ontwikkelt tot drie delen. Deze zal ik hieronder kort toelichten.
Het reptielenbrein (hersenstam en kleine hersenen) - 500 miljoen jaar oud
Het oudste gedeelte van onze hersenen, verantwoordelijk voor overleving en voortplanting. Wanneer er gevaar gesignaleerd wordt, wordt hier de vecht/vlucht reactie geactiveerd. Ook de vitale functies (ademhaling, hartslag, bloedsomloop) en biologische behoeftes (honger, dorst, lust) worden hier aangestuurd. Dit deel werkt niet bewust, maar vooral vanuit instinct en geautomatiseerde processen. Dit maakt de reactiesnelheid vanuit het reptielenbrein razendsnel, wat van levensbelang kan zijn. Dit deel heeft veiligheid als hoogste prioriteit en houdt erg van regelmaat en vaste structuren. Dat is bekend en daarmee vaak veilig. Dat is ook de reden dat veranderen voor mensen moeilijk is, je moet dan bewust (vanuit het mensenbrein) je reptielenbrein gaan beïnvloeden.
Het zoogdierenbrein (limbisch systeem) - 200 miljoen jaar oud
In dit deel komen de prikkels van buitenaf, via de zintuigen, de hersenen binnen. In de amygdala wordt aan al deze prikkels een emotionele waarde toegekend. Alles wordt (tijdelijk) opgeslagen (in de hypocampus). Het zoogdierenbrein scant en vergelijkt al deze prikkels op mogelijk gevaar. Bij gevaar wordt het reptielenbrein in werking gezet en anders gaat het door naar het mensenbrein. Doordat dit deel dus betrokken is bij emoties, motivatie, genot en het emotioneel geheugen, wordt het ook wel ons emotiebrein genoemd. Dit deel van de hersenen werkt onbewust, we sturen dit niet bewust aan.
Het mensenbrein (neocortex) - 200 duizend jaar oud
Met bij ons voorhoofd het werkgeheugen en daarachter als ware de harde schijf waar alles, na de verwerking, netjes geordend wordt opgeslagen en is terug te halen. Wanneer het zoogdierenbrein dus geen acuut gevaar signaleert, gaat de informatie vanuit de hypocampus naar het werkgeheugen. Hierdoor kunnen we er bewust mee aan de slag en wordt het (vooral in onze slaap) verwerkt en als kennis netjes opgeslagen. Hier ligt dus veel (rationele) kennis, wat wordt ingezet bij het analyseren, reflecteren, plannen, organiseren en (creatief) oplossen. Dit deel van de hersenen kan je bewust inzetten om over dingen na te denken, houdt van logica en wil graag verklaren en begrijpen. Ook kunnen we bewust voor- of achteruit in de tijd te denken en visualiseren. Waardoor we vooraf consequenties kunnen inschatten en ons handelen kunnen afstemmen (of achteraf kunnen reflecteren). Dit is het gebied van onze eigen wil, waarmee we onze 'dierlijke' impulsen kunnen onderdrukken.
Informatieverwerking bij trauma
Wanneer je iets meemaakt komt dit dus eerst binnen bij het zoogdierenbrein. Wanneer het zoogdierenbrein gevaar signaleert (trauma) wordt het vlucht- of vechtmechanisme van het reptielenbrein geactiveerd. Op dat moment wordt het mensenbrein geblokkeerd, het is wellicht teveel of te heftig om snel te kunnen bevatten en erover nadenken zou teveel tijd kosten. Er moet snel gehandeld worden (fight/flight/freese). De hypocampus start de aanmaak van stresshormonen (adrenaline en cortisol) op, wat het lichaam in de actie-staat zet. Dit beschermingsmechanisme is van levensbelang, maar kan er wel voor zorgen dat er iets mis kan gaan in de verwerking in het mensenbrein. Omdat het bewuste denken even wordt geblokkeerd wordt de informatie niet goed via het werkgeheugen verwerkt en opgeslagen. Het blijft als het ware achter in het zoogdierenbrein. Een soort onverwerkte brok informatie dat daar jarenlang kan blijven liggen. Wanneer er dan iets gebeurt wat linkt aan die 'brok' (een geluid, geur, beeld, situatie), wordt alles wat daarin zit getriggerd. Het her-activeert dan bijvoorbeeld emoties, stress, beelden en fysieke reacties. Elke keer weer.
Dit kun je merken aan:
- nachtmerries
- pijn
- emoties (angsten, boosheid, verdriet, schuld, schaamte, enz)
- stressreacties
- schrikreacties
- slaapstoornissen
- flashbacks (in gedachten of beelden)
- spierspanningen in je lijf (zonder dat daar een logische reden voor lijkt te zijn)
- verhoogde hartslag
- zweten
- negatieve gedachten over jezelf of de situatie
Dit overlevingsmechanisme kan in werking treden bij verschillen situaties, met als overeenkomst dat het zoogdierenbrein het als gevaarlijk of negatief heeft ingeschat. Het kan zowel een eenmalige situatie zijn, of een aaneenschakeling van negatieve dingen. Denk hierbij aan seksueel misbruik, mishandeling, verkeersongevallen, geweldsincident, pestervaringen, enz. Niet alleen vanuit de rol als slachtoffer, maar bijvoorbeeld ook vanuit de rol als toeschouwer kan het traumatisch zijn.
EMDR therapie
EMDR therapie is een zeer effectief bewezen therapeutische techniek die ervoor zorgt dat die onverwerkte 'brok' alsnog kan worden verwerkt en netjes wordt opgeslagen. Tijdens de EMDR therapie zal de therapeut de onverwerkte informatie gaat her-activeren. Alles wat er in die onverwerkte brok informatie ligt wordt naar boven gehaald. Door heel bewust en onder begeleiding van een therapeut, stil te staan bij de herinneringen, kun je de bijbehorende gevoelens, gedachten, lichamelijke sensaties en beelden weer oproepen. Omdat je nu niet in direct gevaar bent, zal het mensenbrein nu niet worden geblokkeerd en door de therapeut juist worden gestimuleerd.
Dit gebeurd door het links-rechts stimuleren van het mensenbrein, (door middel van bijvoorbeeld tikjes, geluidjes, licht, bewegingen). Hierdoor komt het verwerkingssysteem van het mensenbrein opgang en wordt de informatie alsnog goed verwerkt, zodat het niet meer achterblijft in het zoogdierenbrein.
Het resultaat
Na afloop van de EMDR-sessie kan de cliënt zich opgelucht, bevrijd, blij, maar ook erg moe voelen. Dit wisselt per persoon. De hersenen hebben heel hard moeten (ver)werken en dat gebeurt niet voor niets normaal gesproken vooral tijdens onze slaap. Het kan dan ook nog wel even doorwerken. Zo kan je er bijvoorbeeld nog over dromen, wanneer de hersenen 's nachts nog wat op te ruimen hebben. Soms is 1 sessie met EMDR al heel effectief, maar het kan zijn dat er wat meer sessies nodig zijn voor de hersenen om alles op te ruimen.
Het is dus niet zo dat je met EMDR therapie de herinneringen verwijderd, dat kan niet. Maar met behulp van EMDR therapie hoef je deze niet langer actief met je mee te dragen en kan je het loslaten, omdat het goed is verwerkt.
EMDR therapie blijkt steeds breder inzetbaar
Het is een intensieve therapie met vaak snelle resultaten. Ook ik heb dit zo ervaren (zowel vanuit de rol als therapeute als cliënt). Wanneer je bij de therapeut start, wordt er altijd eerst uitgebreid besproken wat er speelt. Tevens wordt er een gekeken naar persoonlijke en omgevingsfactoren die meespelen. Er wordt bepaald wat de verwachtingen en doelen zijn van de therapie en vanuit daar wordt besloten of EMDR de meest passende therapievorm is.
Zo is het in te zetten bij:
- verwerken van traumatische ervaringen
- PTSS
- angsten en fobieën
- depressie
- relatieproblemen
- verslavingsproblemen
- dwanggedachtes
- pestverleden (/heden)
- overval/inbraak
- burn-out
- paniekgevoelens
- zelfbeeld/zelfvertrouwen problemen
Ik hoop dat ik met dit stuk EMDR wat heb kunnen verduidelijken en dat het een goed leesbaar en begrijpelijk stuk is geworden. Het is een prachtige techniek waar heel mooie resultaten mee te behalen zijn (mits het goed wordt toegepast!).