Verlies en Rouw
Verlies en rouw zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; het een is het gevolg van de ander. Verlies is het ervaren van het kwijtraken van iets of iemand. Dit kan heel groot zijn wanneer iets of iemand heel belangrijk voor je was. Of heel klein wanneer dit niet het geval was.
Na een verlies komt iemand in een rouwproces. Maar wanneer je een verlies ziet aankomen (zoals bij een afscheidsmoment of het overlijden van iemand na een ziektebed) start het rouwproces gedeeltelijk al voor of tijdens het verlies. Het rouwproces bestaat uit 4 fases. Bij ieder verlies, hoe groot of klein dan ook, doorloop je deze fases. Hoe lang de fases duren of hoeveel impact of moeite je hebt met een fase is heel afhankelijk van de situatie. Hierbij spelen verschillende facetten een rol, zoals welke emotionele verbinding had je met datgene wat je ben verloren, wat was de impact of rol van datgene in jouw leven, hoelang was datgene al in jouw leven. Dus kortgezegd; hoe belangrijk was datgene voor jou?
De 4 fases van het rouwproces hebben allemaal een eigen functie, maar zijn niet geheel los van elkaar te zien. De fases overlappen elkaar vaak, maar worden wel altijd op deze volgorde doorlopen. Een volgende fase kan ook alleen goed worden gestart en doorlopen, wanneer een vorige fase is ook goed doorlopen wordt. Het belang van het goed doorlopen van het hele rouwproces, is dat mensen daarna weer op een goede manier door kunnen met hun leven. Het zal er niet voor zorgen dat je het verlies zal vergeten (en dat hoeft ook niet), maar wel dat je het een plek kunt geven en er berusting in kunt vinden.
Fase 1 = Acceptatie
Hier ontstaat vaak verwarring. Acceptatie betekent niet dat je het leuk of goed vindt wat je bent verloren, maar het betekent dat je je erbij neer kunt leggen. Dat je kunt accepteren dat dit de werkelijkheid is. Dat je iets kwijt bent geraakt wat niet meer terug zal komen. Dat je de werkelijkheid kunt aanvaarden zoals die feitelijk is. In wat complexere situaties kan dit de fase zijn waarin mensen vast kunnen zitten. Ze kunnen/willen het verlies moeilijk (of niet) accepteren. Soms omdat ze de situatie niet eerlijk vinden, als er gedachtes zitten als 'had ik maar...' of 'dit kan toch niet...' of 'als...dan...', als het verlies heel plotseling kwam of als de omstandigheden rondom het verlies of iemands leven complex was/is. In deze situaties spreek je dan ook over complexe rouw. Dit maakt het ook ingewikkeld om te zeggen hoelang deze fase duurt, dit kan 1 seconde zijn maar ook jaren duren. Zeker wanneer dit heel lang duurt en iemand erin lijkt te blijven hangen is het goed om daar hulp bij te zoeken. Zo kan ik dan helpen met het acceptatieproces en zo het rouwproces weer door laten gaan.
Fase 2 = Voelen
Bij verlies horen emoties. Logischerwijs denken veel mensen meteen aan verdriet bij rouw, maar dit kunnen alle emoties zijn. De 4 basisemoties zijn Blij, Bang, Boos en Bedroeft. Maar onder iedere basisemoties hangen een heleboel gevoelens. Het is goed om te beseffen dat binnen het rouwproces verschillende emoties kunnen spelen, sommige logischer dan andere. Dit maakt het soms ook lastig, bijvoorbeeld wanneer iemand na het verlies van een dierbare opluchting voelt. Iemand kan zich daar dan weer schuldig over gaan voelen. Ook zie ik vaak boosheid, om verschillende redenen. Weet dat dit allemaal mag en normaal is. Het wegstoppen of blokkeren van emoties heeft niet veel zin. Dat kost namelijk veel energie en zorgt er in de meeste gevallen niet voor dat de emotie ook verdwijnt. Daarnaast is het ook vaak niet de emotie die pijn doet, maar vooral de weerstand die we ertegen inzetten. Een emotie tegenhouden doen we voornamelijk met onze spieren of het stoppen met ademen, we zetten het op slot (en dat doet pijn). Zie een emotie als een golf van de zee. Wanneer je deze tegen probeert te houden moet je daar veel moeite voor doen (als dat al lukt). Deze fase kom je goed door wanneer je de golven van emoties kunt aanvaarden, toelaten en verdragen. Het kan helpen om weten dat emoties nooit allemaal tegelijk zullen komen, zo werken ze niet. Vaak komen ze om de beurt en als je ze echt kan laten 'stromen', zonder weerstand en met je aandacht even bij die emotie, dan duren ze vaak niet zo heel lang (5 - 20 seconden). Blijf rustig ademen en richt je aandacht op het voelen. De golf zal dan ook weer weggaan. Daarna komt vaak even rust, waarna er misschien weer een volgende golf kan komen. Net zolang tot er rust en kalmte overblijft. En nee, dat hoeft echt niet 24 uur per dag, juist niet. Je mag het echt af en toe parkeren of even afleiding zoeken, anders wordt het wat veel. Maar weet dat emoties pas echt weggaan door het te laten stromen en dus te voelen. Neem daar je momentjes voor (alleen of samen met iemand). Het je hier moeite mee, weet dan dat dit goed te leren is. Hier kan ik je dan bij helpen. Mensen die vastlopen in fase 1 kunnen daar wel emoties bij ervaren, daar zie ik vaar boosheid. De rest van de emoties komt pas echt vrij wanneer het accepteren lukt.
Fase 3 = Schakelen en aanpassen
Deze fase staat in het teken van de verandering in je leven die het verlies met zich meebrengt. Hoe groot de verandering is, is weer afhankelijk van de impact die datgene wat je verloren bent had in jouw leven. Misschien verlies je een naaste en leef je vanaf dat moment opeens alleen. Dat is een grote verandering die veel schakelen van je zal vragen. Vaak wordt het eerste jaar na het verlies anders ervaren dan het tweede jaar. Het eerste jaar ga je namelijk alles voor het eerst ervaren zonder datgene wat je bent kwijtgeraakt (verjaardagen, feestdagen, seizoenen, vakanties, alles). Het tweede jaar zie je dat meer aankomen, wat er soms voor zorgt dat het gemakkelijker is, maar bij sommige dingen ook juist niet. Ook je omgeving moet schakelen en aanpassen en voor iedereen is de mate daarvan persoonlijk en dus anders. De eerste periode zal je merken dat je omgeving nog erg met je meeleeft en je daar in actief zal bijstaan (iedereen zit nog in de beginfase van het rouwproces). Maar na verloop van tijd gaat dit minder worden en besef dat dit niet persoonlijk is. Voor iedereen gaat het leven door en dan gaat de aandacht weer naar iets anders. Dit kan naar voelen, maar is dus wel normaal. De duur van deze fase is dan ook erg wisselend, afhankelijk van de impact die het verlies heeft op jouw leven en hoe de eerste 2 fases verlopen. Wanneer iemand vastloopt in fase 1 of 2, zal dit ervoor zorgen dat het schakelen en aanpassen van je leven ook nog niet goed lukt.
Fase 4 = Berusting
Wanneer fases 1, 2 en 3 goed doorlopen kunnen worden, komt er uiteindelijk steeds meer berusting. Het is niet iets wat er opeens helemaal is, het groeit. Berusting betekent eigenlijk nooit dat het verlies wordt vergeten en dat er daarmee geen emoties meer zullen zijn. Zeker bij impactvollere verliezen zullen er nog lang momenten zijn waarbij er emotie komt of dat je moet schakelen. Denk hierbij aan grotere life-events. Je hebt bijvoorbeeld een nieuwe baan en beseft je weer even dat je dit heel graag had willen delen met diegene die je (misschien jaren geleden) bent verloren. Op zo'n moment komt het dan weer even terug. En dat is normaal. Het was een moment die je nog niet had aangepast, kan ook niet bij nieuwe momenten. Of een verjaardag of feestdag waarbij diegene altijd gemist zal worden. En dat gemis hoeft ook niet weg, het is ook een teken van de liefde die er is voor diegene. Maar de manier waarop je dat voelt wordt met de tijd vaak wel wat zachter.
Dus ja, de uitdrukking 'tijd heelt alle wonden' is deels waar. Het doorlopen van een rouwproces kost tijd, je kunt het niet haasten. Maar wanneer er sprake is van complexere rouw en/of iemand loopt vast in een fase, dan is tijd alleen vaak niet helpend genoeg. Dan is het goed als daar hulp bij wordt gezocht.
Comments