Het gevaar van stempels: wanneer een diagnose gaat bepalen wie je bent

Een diagnose kan helderheid geven. Erkenning. Uitleg. En soms zelfs opluchting: “Nu snap ik eindelijk waarom ik zo reageer, denk of voel.”

Maar een label kan ook een grens worden. Iets waar je (onbewust) achter gaat schuilen, of iets waar je door anderen op wordt vastgepind. Zeker bij ‘brede’ labels zoals ADHD, autisme of HSP, is het risico aanwezig dat de mens achter het label uit beeld raakt.

In dit artikel wil ik stilstaan bij (en aandacht voor) de kracht én het gevaar van stempels. Vanuit mijn ervaring in begeleiding zie ik hoe belangrijk het is om te blijven kijken naar het geheel — naar de mens, niet alleen de naam die eraan gegeven wordt.

Wat is het nut van een diagnose?

Laten we beginnen bij de waarde die een diagnose kan hebben. In veel gevallen geeft het:

• Begrip: voor jezelf of vanuit je omgeving, bijvoorbeeld: “Het ligt niet aan mijn persoonlijkheid, maar aan hoe mijn brein werkt.”

• Herkenning en erkenning: je voelt je minder alleen, je herkent jezelf in anderen met dezelfde diagnose.

• Toegang tot hulp: in de reguliere zorg is een diagnose vaak nodig om begeleiding of ondersteuning te krijgen (wat zowel een nut van een diagnose is, maar ook een kanttekening van de reguliere zorg).

• Taal en structuur: het kan helpen om ongrijpbare klachten te kaderen of uitleg te geven aan patronen die je ervaart.

Een diagnose kan dus absoluut helpend zijn — als opening, als richting, als houvast.

Wanneer wordt het een stempel?

Een label wordt een stempel wanneer het je identiteit begint te overnemen. Wanneer je jezelf gaat beperken tot die ene uitleg. Of wanneer de omgeving dat voor jou doet.

Denk aan uitspraken als:

• “Dat kan ik niet, want ik heb ..... (vul maar in).”

• “Ja, dat komt door zijn/haar .... (vul maar in).”

• “Ik ben nou eenmaal snel overprikkeld, daar is niets aan te doen.”

  
  

Hoewel het natuurlijk belangrijk is om je grenzen en behoeften serieus te nemen, zit er ook een risico in: dat het label een excuus wordt om niet meer te kijken naar ontwikkeling, persoonlijke groei, mogelijkheden of nuance.

De risico’s van ‘labelen’ op een rij

1. Je gaat jezelf reduceren tot een diagnose: Je verliest het zicht op wie je bent buiten dat label. Maar jij bént geen ADHD, geen depressie, geen autisme. Je hebt kenmerken die daarmee overeenkomen, maar je bent ook zoveel meer dan dat.

2. Anderen gaan anders naar je kijken: Een diagnose kan zorgen voor (onbedoelde) aannames of oordelen van anderen. Je wordt gezien als 'gevoelig', 'moeilijk' of 'anders', terwijl je simpelweg mens bent met je eigen-aardigheden.

3. Verkeerde of te snelle diagnoses: Veel symptomen overlappen: stress, trauma, overprikkeling of langdurige overbelasting kunnen gedrag oproepen dat lijkt op bijvoorbeeld ADHD of autisme. Een snelle diagnose zonder context kan dus ook misleidend zijn. Wat er ook voor kan zorgen dat de begeleiding en nadruk op de verkeerde punten wordt gelegd.

4. Het kan groei en eigenaarschap in de weg staan: Wanneer je te veel opgaat in je diagnose, kan het je ontwikkeling beperken. Er is dan minder ruimte voor reflectie, verandering of het verkennen van andere mogelijkheden. Of dat bepaalde struggles of moeilijkheden onterecht wordt toegeschreven aan een diagnose (ja, dat komt door...), terwijl er iets anders aan de hand is, waar dan geen goede hulp/begeleiding voor wordt ingezet.

De mens achter het label

Bij Praktijk Via Mea kijk ik altijd naar de mens als geheel. Een diagnose of vermoeden daarvan kan een ingang zijn — maar nooit het eindpunt. Wat mij interesseert is:

• Hoe ervaar jij de wereld?

• Wat zijn jouw behoeften, struggles, grenzen, patronen?

• Waar loop je vast, en wat helpt jou om in beweging te komen?

• Welke ervaringen zitten er onder jouw gedrag?

Want daar ligt ruimte. Voor mildheid én verantwoordelijkheid. Voor erkennen wat er is, maar ook voor groeien voorbij wat jou op dit moment beperkt.

En als je al een diagnose hebt?

Dan ben je nog steeds niet enkel een verzameling kenmerken. Dan ben je nog steeds een mens met eigen verlangens, dromen, kwetsbaarheden en krachten.

Een diagnose hoeft je niet te beperken — maar wél begrepen te worden in context. Het is aan ons, als hulpverleners, naasten en ook als samenleving, om mensen niet te reduceren tot een woord in een dossier.

Je bent geen stempel. Je bent altijd jezelf, met alles wat dat inhoudt!

En dat verhaal verdient ruimte om zich te ontvouwen — zonder dat het wordt ingekaderd door één label.

Wil je in alle rust ontdekken wie jij bent, los van verwachtingen of stempels? Dan nodig ik je van harte uit voor een kennismakingsgesprek. Samen kijken we naar jouw verhaal, jouw kracht en jouw richting.